فهرست مطالب
در پی فرا رسیدن اعیاد مبعث و شعبانیه و همچنین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ آخرین نسخه عفو رهبری برای زندانیان به اجرا درآمد. در این اقدام، رئیس قوه قضاییه، حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، در نامه‌ای رسمی شرایط عفو یا تخفیف مجازات برای زندانیانی که پرونده‌هایشان در کمیسیون عفو و بخشودگی بررسی شده و واجد شرایط تشخیص داده شده‌اند، به محضر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تقدیم نمود. این پیشنهاد، با استناد به بند ۱۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با هدف کاهش اثرات سوحبس بر خانواده‌ها و فراهم آوردن فرصت باز اجتماعی برای محکومان صادر شد.
نکات برجسته عفو رهبری سال ۱۴۰۳
- بهره‌مندی گسترده:
از مجموع ۳۱۲۶ محکومان، تعدادی معین مشمول عفو منتهی به آزادی و مختومه شدن پرونده گردیدند و بقیه نیز از تخفیف مجازات بهره‌مند شدند. در این بین، موارد خاصی نظیر محکومان زن، اتباع بیگانه، محکومان امنیتی و افراد زیر ۱۸ سال نیز به تفکیک در نظر گرفته شده است. - شرایط استفاده از عفو:
در اعلام ضوابط استفاده از این عفو تأکید شده است که محکومان باید از ارتکاب جرائم سنگین نظیر جاسوسی به نفع اجانب، ارتباط با عوامل اطلاعاتی خارجی، قتل و جرح عمدی، تخریب یا احراق تأسیسات دولتی و نظامی مبرا باشند. همچنین، عدم وجود شاکی یا کسب رضایت شاکی تا موعد مقرر از دیگر شروط تشخیص داده شده است. - تخفیف‌های مشخص مجازات:
دستورالعمل عفو به گونه‌ای تدوین شده که برای محکومان زندانی، بسته به مدت زمان حبس از تخفیف‌های متفاوتی بهره‌مند شوند؛ به عنوان مثال، در موارد حبس بین یک تا پنج سال تخفیف سه‌چهارم و برای حبس‌های بلندمدت تخفیف‌های دو سوم یا یک دوم اعمال میشود. همچنین، شرایط ویژه‌ای برای زندانیان سالمند، بیماران صعب‌العلاج و زنانی که به سرپرستی یا حضانت فرزندان مشغولند، در نظر گرفته شده است. - استثناها از شمول عفو:
افرادی که محکومیت آنها شامل جرایمی نظیر قاچاق مسلحانه یا عمده مواد مخدر، قاچاق اسلحه و مهمات، جرایم امنیتی با محکومیت بیش از یک سال، آدم ربایی (در صورت عدم گذشت شاکی) و سایر جرائم سنگین می‌باشند، از استفاده از این عفو مستثنی شده‌اند.
عفو رهبری شامل چه کسانی میشود
عفو رهبری شامل کسانی میشود که در اعلام شرایط عفو و تخفیف مجازات متهمان و محکومان حوادث اخیر آمده است: عدم ارتکاب جاسوسی به نفع اجانب، عدم ارتباط مستقیم با عوامل سرویس‌های اطلاعاتی خارجی، عدم ارتکاب قتل و جرح عمدی، عدم ارتکاب تخریب و احراق تاسیسات دولتی و نظامی و عمومی، و نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی.
الف) محکومیت محکومان به حبس تا شش ماه که به هر علت تاکنون اجرا نشده باشد، مشروط بر اینکه فاقد شاکی یا مدعی خصوصی باشند و یا بتوانند در موعد مقرر رضایت شاکی را تحصیل نمایند.
ب) محکومان به حبس که در زندان به سر می‌برند:
۱. باقیمانده محکومیت محکومان به حبس تا یکسال.
۲. سه چهارم محکومیت محکومان به حبس بیش از یک سال تا پنج سال.
۳. دو سوم محکومیت محکومان به حبس بیش از پنج سال تا ده سال.
۴. یک دوم محکومیت محکومان به حبس بیش از ده سال تا ۲۰ سال، مشروط بر اینکه حداقل یک سال حبس را تحمل کرده باشند.
۵. باقیمانده محکومیت محکومان به حبس بیش از ۲۰ سال برای مردان در صورتی که حداقل ۱۲ سال و برای زنان در صورتی که حداقل ۱۰ سال تحمل حبس نموده باشند.
۶. باقیمانده محکومیت محکومان به حبس ابد برای مردان در صورتی که حداقل ۱۵ سال و برای زنان در صورتی که حداقل ۱۲ سال تحمل حبس نموده باشند.
۷. باقیمانده محکومیت حبس کلیه محکومان جرایم غیر عمدی
۸. باقیمانده محکومیت حبس (غیر از حبس ابد) زنانی که به حکم قانون سرپرستی یا حضانت فرزندانشان را بر عهده دارند، در صورتیکه حداقل یک پنجم حبس را تحمل کرده باشند.
۹. باقیمانده محکومیت حبس محکومان ایثارگر و خانواده معظم شهدا (پدر، مادر، همسر، فرزند، برادر، خواهر) که به دلایل مختلف در زندان بسر می‌برند به شرط آنکه در محکومیت حبس بیش از پنج سال، حداقل یک پنجم و در محکومیت به حبس ابد، حداقل پنج سال تحمل حبس نموده باشند.
تبصره- مشمولین این بند ملزم به ارائه تأییدیه لازم از مراجع ذیربط بوده و مصادیق ایثارگری نیز تابع قوانین و مقررات مربوط می‌باشد.
۱۰. باقیمانده محکومیت حبس بیماران صعب‌العلاج یا لاعلاج که مراتب بیماری آنان تا قبل از پایان دوره محکومیت مورد تأیید کمیسیون پزشکی قانونی قرار گیرد.
بدیهی است اقدامات دادگاه در جهت اجرای مواد ۵۰۲ و ۵۲۲ قانون آئین دادرسی کیفری مانع اعمال این عفو نیست.
۱۱. باقیمانده محکومیت حبس محکومان ذکور بالای ۷۰ سال تمام و اُناث بالای ۶۰ سال تمام به استناد اسناد سجلی و در مورد اتباع بیگانه فاقد اسناد معتبر به تأیید پزشکی قانونی به شرط آنکه در محکومیت حبس بیش از پنج سال، حداقل یک پنجم و در محکومیت به حبس ابد، حداقل ۵ سال تحمل حبس نموده باشند.
۱۲. باقیمانده محکومیت حبس و یا جزای نقدی اتباع بیگانه که به جُرم ورود یا اقامت غیر مجاز محکوم شده‌اند.
تبصره- مشمولین این بند پس از طرد از کشور چنانچه ظرف مدت ده سال بدون مجوز وارد قلمرو جمهوری اسلامی ایران شوند، عفو آنان کان لم یکن تلقی و باقیمانده مجازات آنان اجرا خواهد شد.
پ) محکومیت محکومان به جزای نقدی تا ده میلیون ریال که به هر علت تاکنون اجرا نشده باشد.
ت) محکومان به جزای نقدی که به علت عجز از پرداخت جزای نقدی در زندان بسر می‌برند:
۱. باقیمانده محکومیت محکومان به جزای نقدی تا هفتصد میلیون ریال.
۲. دو سوم محکومیت محکومان به جزای نقدی بیش از هفتصد میلیون ریال تا دو میلیارد ریال.
۳. یک دوم محکومیت محکومان به جزای نقدی بیش از دو میلیارد ریال تا پنج میلیارد ریال.
تبصره- محکومین به حبس و جزای نقدی که حبس آنها مشمول عفو قرار گرفته باشد، محکومیت قطعی جزای نقدی آنان نیز مشمول این دستورالعمل قرار خواهد گرفت.
ث) کلیه محکومان به شلاق‌های تعزیری
شرایط استفاده از عفو رهبری
۱) نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت مؤثر کیفری.
۲) عدم ارتکاب جرم عمدی جدید مستوجب مجازات درجه یک تا پنج موضوع ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب /۲/۱ در ایام تحمل حبس یا در زمان مرخصی اعطایی.
۳) نداشتن شاکی خصوصی و یا جلب رضایت وی و یا جبران ضرر و زیان مدعی خصوصی و زیان‌دیده (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) تا قبل از پایان دوره محکومیت.
۴) عدم استفاده از عفو در محکومیت‌های قبلی و فعلی.
تبصره: معاونت در جرائم به استثنای قتل عمد نیاز به جلب رضایت شاکی خصوصی نداشته و مانع اعمال عفو نمی‌باشد.
عفو رهبری شامل کدام جرایم نیست
چ) مرتکبین جرایم زیر شامل استفاده از این عفو رهبری نمی‌باشند:
۱. قاچاق مسلحانه و یا عمده مواد مخدر (منظور از قاچاق عمده مواد مخدر، بیش از ۱۰۰ کیلوگرم تریاک و ملحقات آن، و بیش از دو کیلوگرم هروئین و روان گردان‌ها و ملحقات آن می‌باشد)
۲. قاچاق اسلحه و مهمات.
۳. جرایم امنیتی که محکومیت آنها بیش از یک سال باشد.
۴. آدم ربایی در صورت عدم گذشت شاکی.
۵. اسیدپاشی
۶. تجاوز به عنف
۷. دایر کردن مرکز فساد و فحشاء
۸. سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار یا سرقت سارقینی که میزان محکومیت حبس آنان بیش از پنج سال باشد.
۹. اختلاس
۱۰. ارتشاء
۱۱. کلاهبرداری
۱۲. جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی
۱۳. پولشویی
۱۴. اخلال در نظام اقتصادی کشور
۱۵. قاچاق مشروبات الکلی
۱۶. قاچاق کالا و ارز سازمان یافته، حرفه‌ای و عمده
تبصره- معاونین جرایم موضوع بندهای ۱، ۵ و ۱۴ این قسمت نیز از شمول عفو مستثنی می‌باشند.
عفو رهبری در سال ۱۴۰۳، گامی مهم در راستای تسهیل بازگشت اجتماعی زندانیان و کاهش اثرات سوحبس بر خانواده‌های ایشان به شمار می‌رود. این اقدام با تعیین معیارهای شفاف و درصدهای مشخص تخفیف مجازات، علاوه بر تحقق عدالت حقوقی، ارزش‌های انسانی و رویکرد رأفت اسلامی را به نمایش می‌گذارد.
موافقت رهبر معظم انقلاب با عفو و تخفیف مجازات محکومان